Wady mowy

W obrębie sygmatyzmu (seplenienia) występuje:
1. parasygmatyzm (substytucje głosek), czyli zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo. Najczęściej obserwuje się następujące substytucje: - spółgłoski: sz, ż, cz, dż - zastępowane są szeregami: s, z, c, dz ; (przykład: myszy - mysy, szafa - safa, żaba - zaba, czekolada - cekolada, dżungla - dzungla) - oba szeregi: s, z, c, dz, i sz, ż, cz, dż - zastępowane są przez szereg : ś, ź, ć, dź ; (przykład: szafa - śafa, żaba - źaba, czekolada - ćekolada, dżungla - dźungla, sałata - śałata, zapałki - źapałki, cebula - ćebula, dzbanek - dźbanek) - spółgłoski zwarto szczelinowe: c, dz, ć, dź, cz, dż - mogą też być zastępowane przez spółgłoski szczelinowe: s, z, ś, ź, sz ; (przykład: cebula - sebula, dzbanek - zbanek, ćma - śma, dźwig - źwig, czapka - szapka, dżokej - żokej) - spółgłoski dentalizowane: s, sz, ś, c, cz, ć - są zastępowane przez spółgłoskę zwartą t ; (przykład: sałata - tałata, szafa - tafa, siano - tano, cebula - tebula, czapka - tapka, ćma - tma) - głoski z, rz, ź, dz, dż, dź - przez spółgłoskę zwartą d ; (przykład: zapałki - dapałki, rzeka - deka, zima - dima, dzwonek - dwonek, dżokej - dokej, dziki - diki)

2. mogisygmatyzm (elizje, czyli opuszczenie dźwięku). Głoski dentalizowane w ogóle nie są realizowane przez dziecko, nie istnieją w jego systemie fonetycznym (przykład: szafa - afa, koza - koa, świnka - finka).

3. sygmatyzm właściwy (seplenienie właściwe). Polega na nieprawidłowej (zdeformowanej) wymowie głosek dentalizowanych. Deformacje są wynikiem zmiany miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia.

Rodzaje sygmatyzmu właściwego: Seplenienie międzyzębowe
Przy artykulacji głosek dentalizowanych (niektórych lub wszystkich) język wsuwa się między zęby w linii środkowej lub bocznej. W taki sam sposób mogą być wypowiadane głoski : t, d, n.

Seplenienie przyzębowe
Charakteryzuje się płaskim ułożeniem przodu języka, który zbyt mocno przylega do wewnętrznej strony siekaczy. Nie tworzy się wzdłuż języka rowek i dlatego powietrze przechodzi szerokim strumieniem. W efekcie brzmienie głosek jest przytępione, szmer powstający na krawędziach dolnych siekaczy jest osłabiony lub w ogóle się nie pojawia.

Seplenienie wargowo - zębowe
Język nie bierze udziału w artykulacji. Bardzo wąska szczelina tworzy się między dolną wargą, a górnymi siekaczami. Wytworzony dźwięk podobny jest do ostro brzmiącego: - w, f.

Seplenienie boczne
Artykulacja polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka, szczelina nie tworzy się w linii środkowej lecz z boku przy kłach, zębach przedtrzonowych lub trzonowych. Rozróżniamy seplenienie boczne: prawostronne, lewostronne, obustronne. Spotyka się również sygmatyzm boczny międzyzębowy, który jest połączeniem objawów sygmatyzmu bocznego i międzyzębowego. Seplenienie nosowe (nasalizacja)
W zależności od stopnia przechodzenia powietrza przez nos rozróżnia się seplenienie nosowe częściowe i całkowite. Przy seplenieniu nosowym częściowym układ języka jest prawidłowy, a podniebienie miękkie jest zupełnie opuszczone, co powoduje, że w czasie artykulacji głosek dentalizowanych powietrze wydychane jednocześnie wydostaje się przez nos i usta. Brzmienie głosek dodatkowo zniekształca rezonans nosowy. Przy seplenieniu nosowym całkowitym układ języka jest nieprawidłowy, ponieważ zwiera się on z podniebieniem. Powietrze wydychane przedostaje się do jamy ustnej szczeliną powstałą przez zbliżenie obsady języka do tylnej ściany gardła wytwarzając nieprzyjemny poszum nosowy.

Przyczyny seplenienia:
- nieprawidłowa budowa anatomiczna narządów mowy
- niska sprawność ruchowa języka
- upośledzenie słuchu
- niedostateczne różnicowanie dźwięków
- naśladowanie złych wzorców
- niektóre choroby górnych dróg oddechowych

Rotacyzm to często spotykana wada wymowy, polegająca na nieprawidłowej wymowie głoski r.
- r języczkowe - język jest bierny, a wibruje języczek przy uniesionym podniebieniu miękkim;
- r policzkowe - czyli boczne, drga jeden policzek pod wpływem strumienia powietrza skierowanego w bok;
- r wargowe - drgają dwie wargi lub warga górna;
- r międzyzębowe - drga czubek języka wsunięty między zęby;
- r podniebienne - polega na zbliżeniu tylnej części języka do podniebienia miękkiego co powoduje, że drga podniebienie miękkie;
- r gardłowe - powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła (podobne wymowy francuskiego dźwięku r)
- r nosowe - swoim brzmieniem zbliżone jest do wymowy ng i powstaje w wyniku niedomykania wejścia do jamy nosowej.
- r krtaniowe, językowo - wargowe, językowe boczne, świszczące

Przyczyny rerania:
- nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych, głównie języka (zbyt duży, gruby, krótkie wiązadełko),
anomalie podniebienia twardego (podniebienie gotyckie), anomalie zgryzowe (zgryz otwarty),
- niska sprawność języka,
- naśladowanie nieprawidłowych wzorców,
- niedostateczne słuchowe różnicowanie dźwięków.

Mowa bezdźwięczna to zaburzenia w realizacji dźwięczności, które polegają na nie wymawianiu głosek dźwięcznych (wyjątek stanowią samogłoski oraz spółgłoski sonorne: r, l, m, n, li, j, m, ń), a także zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów.

Zaburzeniom dźwięczności (częściowym lub całkowitym) może ulegać 13 par opozycji fonologicznych: b - p, bi - pi, d - t, g - k, gi - ki, dz - c, dż - cz, dź - ć, w - f, wi - fi, z - s, ż - sz, ź - ś . (przykład: arbuz - arpus, bitwa - pitwa, daj - taj, granica - kranica, gimnastyka - kimnsastyka, dzbanek - cpanek, dżdżownica - czczownica, dziwny - ciwny, towar - tofar, telewizja - telefisja, wąwóz - fąfós, bagaże - pakasze, przedrzeźniać - przetsześniać).

Przyczyny mowy bezdźwięcznej:
- niedokształcenie słuchu fonematycznego,
- niedosłuch,
- zakłócona praca mięśni wiązadeł głosowych,

Kappacyzm, gammacyzm to wady wymowy polegające na nieprawidłowej realizacji głosek k, g i ich miękkich odpowiedników.
Rodzaje:
- kappacyzm, grammacyzm właściwy - zwarcie krtaniowe w rezultacie którego powstają zbliżone brzmienia do k, g,
- parakappacyzm, paragrammacyzm - głoski k, g realizowane są jako t, d lub h,
- mogikappacyzm, mogigammacyzm - opuszczanie głosek k, g.

Przyczyny kappacyzmu i grammacyzmu:
- niska sprawność ruchowa języka
- zła praca języka, zwłaszcza jego tylnej części, wynikająca z ograniczonych możliwości fizjologicznych.

Jąkanie stanowi osobną grupę wad wymowy. Powstaje zwykle w wieku przedszkolnym, a ujawnia się wtórnie lub nasila w okresie dojrzewania. W toku kształtowania się wady wymowy jej rozumienie rozwija się szybciej niż umiejętność wysławiania. Reagując zwykle emocjonalnie, dziecko nie może należycie wyrazić swoich myśli. Czuje, że nie potrafi mówić płynnie, że musi powtarzać wyrazy dopóty, dopóki nie zjawi się inny wyraz, który nie sprawi mu trudności. Powstaje dysproporcja pomiędzy tym, co dziecko chciałoby, a co może powiedzieć. Jest to źródło napięć, które pogłębia się przy braku rozumnej pomocy i życzliwości otoczenia. W warunkach pomyślnych jąkanie z czasem ustępuje.

Jąkanie polega na zaburzeniu koordynacji pracy narządów: fonacyjnego, oddechowego i artykulacyjnego wraz ze wzmożonym napięciem mięśni. Skurcze mięśni fonacyjnych uniemożliwiają zwarcie wiązadeł głosowych, które zaciskają się, a głos wydobywa się z trudem.

Jeżeli masz jakieś pytania, logopeda udzieli Ci odpowiedzi.