Prosty opóźniony rozwój mowy, zwany też samoistnym opóźnieniem rozwoju mowy (SORM) - występuje z różnych, nie zawsze wyjaśnionych przyczyn. Może być uwarunkowany dziedziczniem lub być następstwem zaniedbań wychowawczych i wpływu środowiska. W końcowej fazie rozwojowej mowa zwykle osiąga swój prawidłowy poziom. Okres fizjologicznej niemoty może trwać do 3 roku życia, zasób słów jest ubogi, występują liczne zaburzenia artykulacji, dłuższe wyrazy są redukowane do dwóch, trzech sylab. Można wyrónić: globalny SORM (obejmuje mówienie i rozumienie) i parcjalny SORM (dotyczy wybiórczo rozumienia, słownictwa, gramatyki, artykulacji). Przyczyną może być: opóźniony proces mielinizacji włókien nerwowych (typu ruchowego) narządów artykulacyjnych, brak odpowiedniej stymulacji werbalnej, trudności poznawcze i emocjonalne.
Opóźniony rozwój mowy czynnej (ORM) - występujący dość często (u około 3% dzieci w wieku przedszkolnym), charakteryzujący się opóźnionym rozwojem artykulacji, przy prawidłowym rozumieniu mowy i sprawnych ruchowo mięśniach artykulacyjnych. Dziecko potrafi wymówić w izolacji prawie wszystkie głoski, czasem też sylaby, jednak nie potrafi złożyć ich w słowo i wypowiedzieć w należytym tempie. Poziom umysłowy dzieci z opóźnionym rozwojem mowy czynnej jest zgodny z wiekiem. Dzieci z opóźnionym rozwojem mowy czynnej słyszą dobrze i prawidłowo wykonują słowne polecenia, mówią mało lub wcale. W następstwie ORM-u dzieci tych występują trudności w nauce czytania i pisania.
Niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM), towarzyszący: głuchocie, niedosłuchowi, zaburzeniom wzroku, upośledzeniu umysłowemu, zaburzeniom psychicznym, schorzeniom przemiany materii (np. histydynemia, fenyloketonuria, homocystynuria), uszkodzeniom ośrodkowego układu nerwowego (np. uszkodzenia korowych ośrodków mowy - dysfazja, uszkodzenia układu pozapiramidowego - mózgowe porażenie dziecięce, minimalne dysfunkcje mózgowe), jąkaniu.
Do 6 roku mowa rozwija się samoistnie, natomiast szybkość i jakość rozwoju oceniana jest przez logopedę.
W tym okresie często zauważa się wady mowy, które utrwalają się bez świadomości dziecka i rodziców.
6 latek powinien poprawnie artykułować w mowie spontanicznej wszystkie głoski. Wszelkie odstępstwa od normy wymawianiowej, tj. nieczysta wymowa głosek (gardłowa, boczna, przyzębowa , itp.), zastopowanie prawidłowej inną (zamiast R- L, T zamiast K, itp.) powinny być skonsultowane z logopedą. Czas, niestety nie jest dobrym doradcą i nieprawidłowa wymowa najczęściej utrwala się, zwłaszcza po 6 roku życia. Dlatego warto zasięgnąć porady logopedy. Nie tylko logopeda wie, że poprawna artykulacja jest podstawą dobrej komunikacji.